Trước hiện tượng cá đồng loạt chết bất thường từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế, Tiến sĩ Nguyễn Tác An - Phó Chủ tịch Hội Khoa học - Kỹ thuật biển Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang, nặng trĩu âu lo.

Vị chuyên gia này cho rằng, các nước trên thế giới từng ghi nhận hiện tượng cá chết trên biển do tàu chở dầu gặp sự cố. 

Tiến sĩ Nguyễn Tác An- Nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang. Ảnh: Tư liệu.

Mối lo ngại lâu dài cho môi trường biển miền Trung 

Năm 2007, ở Việt Nam cũng từng xảy ra cá chết trên biển do sự cố dầu tràn. Tuy nhiên hiện tượng cá chết bất thường liên tỉnh, liên vùng biển miền Trung với số lượng lớn là chưa từng thấy từ trước đến nay.

"Thủy sản sống ở mực nước sâu chết đồng loạt dạt vào bờ chứng tỏ hệ sinh thái ở tầng đáy bị tác động mạnh. Độc tố tích lũy lâu dài về thời gian và lan ra không gian rộng lớn mới có thể gây ra cá chết nhiều như vậy", ông An nhận định. 

Cá chết bất thường ở vùng biển miền Trung. Ảnh: Quang Tiến.

Cá lớn chết có thể thấy được nhưng còn cá con, trứng cá, các loài sinh vật khác trong lòng biển bị hủy diệt khó thể nhận ra. Độc tố gây cá chết tức thì mới là hiện tượng bề nổi nhưng nguy hiểm hơn về lâu dài, độc tố có thể hủy hoại các ấu thể - gốc gác của hệ sinh thái bị hỏng hết, không thể sinh trưởng được nữa. Đây mới là mối lo ngại lâu dài cho môi trường biển miền Trung sau hiện tượng cá chết hàng loạt. 

Theo ông An, ngoài mối nghi vấn xả thải nhà máy thép của Formosa (Hà Tĩnh), có thể còn một số khu công nghiệp khác ven biển miền Trung xả thải ra biển gây cá chết hàng loạt.

Ông cho rằng, toàn bộ hệ sinh thái ở các khu vực biển có cá chết xem như bị tác động, hủy diệt , phải mất ít nhất hàng chục năm sau chưa chắc khôi phục lại được. Một khi con người sống trong vùng ô nhiễm, độc tố chưa tác động ngay nhưng về dài có thể ngấm ngầm gây ảnh hưởng sức khỏe nhiều thế hệ. 

Nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học nhấn mạnh, một quốc gia biển trước hết cần phải có biển. Phát triển kinh tế biển quý giá, an ninh chủ quyền biển đảo càng quý giá hơn.

Hệ thống kiểm soát, chế tài thực hiện luật rất yếu

Luật pháp luật bảo vệ môi trường Việt Nam có nhưng thiếu công cụ để thực hiện luật. Chẳng hạn như cho phép Công ty Formosa thải ra biển nhưng thực tế vừa rồi họ xúc thải đường ống lại không kiểm soát được. Như vậy hệ thống kiểm soát, chế tài thực hiện luật rất yếu.

Các nước trên thế giới, các doanh nghiệp muốn xả thải ra biển phải ký quỹ bảo vệ môi trường 20% tổng vốn đầu tư dự án. Việt Nam cũng cần áp dụng như vậy tuân thủ đúng luật biển thì mới bảo vệ được môi trường biển, ông An nhấn mạnh.

Môi trường biển đảo Việt Nam hiện nay đang ô nhiễm báo động. Nếu như trước đây vùng biển nước ta ô nhiễm cục bộ thì vừa qua hiện tượng cá chết đồng loạt đã lan rộng ra cả vùng biển các tỉnh miền Trung ở mức độ nghiêm trọng.

Ông An cũng đề nghị thời gian tới, cơ quan chức năng cần kiên quyết xử lý các tổ chức, doanh nghiệp sai phạm, xả thải gây ô nhiễm môi trường Việt Nam. Chính phủ cần có "sách lược" căn cơ vừa đảm bảo phát triển bền vững các khu kinh tế, khu công nghiệp ven biển vừa bảo vệ được môi trường sinh thái biển đảo quốc gia.